●  VLISSINGEN

ETYMOLOGIE  PLAATSNAAM  VLISSINGEN

MET  DOOR  HAN KAMERMANS  ONTWIKKELDE  SPECIFIEKE NAAMGEVING-THEORIE

In dit hoofdstuk wordt de door de auteur ontwikkelde theorie over de (mogelijke) oorsprong  van de plaatsnaam Vlissingen gepresenteerd.

Wie zich voor de geschiedenis van Vlissingen interesseert vindt uitvoerige informatie op deze website:

www.gemeentearchiefvlissingen.nl/gemeentearchief.html

Oorsprong van de naam Vlissingen
 

Over de naamgeving van Vlissingen bestaan verschillende theorieën. Sommigen snijden hout anderen horen thuis in het land der fabelen. De heer J.J. Kamermans uit Herwen kwam met een aannemelijke theorie. Er is een verband tussen de naam Vlissingen en een groep nomaden die in deze streek schapen hield. Het eerste deel van de naam Vlissingen verwijst naar het begrip ‘vlies’ in de betekenis van: vacht, een bedekking, bijvoorbeeld een schapenvacht. Hieruit kan door verbastering eenvoudig het woorddeel ‘vlis’ of ‘flis’ zijn ontstaan. Het woorddeel ‘ingen’ komt onder andere voor als achtervoegsel van een naam (collectiesuffix), bijvoorbeeld Karolingen. Een groep mensen die genoemd zijn naar de ‘volgelingen’ van Karel (de Grote). In het Vlissingse geval: een groep nomaden die hier tijdens de volksverhuizingen neerstreek en zich bezighield met het houden van schapen. Deze nomaden vestigden zich hier definitief en stichtten de plaats Vlissingen.

Een andere eveneens acceptabele theorie is afkomstig van F. Puylaert uit Gent. Hij gaat uit van het oude Germaanse woord Flessche in de betekenis van een stilstaand water. Oud-Vlissingen lag ook aan een van zee afgesloten kreekrest. De uitgang ‘inge’ is hierbij een oude hydroniem, zoals we die ook tegenkomen bij de plaatsen Kloetinge, Kruiningen en Biezelinge. Plaatsen die gelegen waren een stilstaand water of kreekrest.
Een uitgebreidere beschrijving van beide theorieën kunnen bij het gemeentearchief worden opgevraagd.
Hieronder een aantal minder aannemelijke theorieën. Meer bedoeld als aardig verhaal, dan dat deze berusten op feiten:                                                                                                                                                      

Bisschop Willibrord
Volgens de legende zou Willibrord in de 7e eeuw hier aan land gekomen zijn om het evangelie te verkondigen. Hij trof er een aantal bedelaars aan met wie hij de inhoud van de fles deelde die hij bij zich droeg. Een wonder geschiedde, want de inhoud van de fles bleek niet te zijn afgenomen. Willibrord vertrok 'met achterlating van zijn fles' toen hij constateerde dat de bewoners niet naar zijn woorden wilden luisteren. Daarna zou hij de plaats ' Flessinghe' hebben genoemd. Tot 1809, toen het stadhuis aan de Grote Markt door het bombardement van de Engelsen in vlammen opging, is de fles die aan Willibrord werd toegedicht daar bewaard geweest. De zilveren deksel van de lederen fles kon uit de vlammenzee worden gered. In 1881 verkocht de gemeente deze deksel met nog een aantal zilveren voorwerpen, vanwege geldgebrek aan het Rijksmuseum. Het stedelijk Museum Vlissingen heeft inmiddels de deksel van de Willibrordfles, nu in bruikleen van de Rijksdienst beeldende Kunst, weer in de collectie opgenomen.

Veerhuis met fles
Kroniekschrijvers maakten regelmatig melding van het bestaan van een veer op Vlaanderen. Bij Oud-Vlissingen zou een veerhuis hebben gestaan waaraan een fles hing. Volgens Randijn de Hooge zou de monnik Jacob van Dreischor die plaats in 967 'het veer aan de Vlesse' hebben genoemd. Aangezien veel plaatsen, die aan voormalige stromen waren gelegen, de uitgang 'ingen' verkregen zou langzamerhand de naam ' Vles-inge' ontstaan kunnen zijn.
 

Vles
De kroniekschrijver Van Boxhorn achtte het waarschijnlijk dat ' vles', dat bij de oude Denen de getijdenbeweging van de zee aangaf, tot de naam ' Vlissingen' heeft geleid.
 

Ulysses
Een theorie als zou Vlissingen afgeleid zijn van de naam Ulysses is vergezocht. Homerus zou volgens deze theorie Ulysses (= Odysseus) in zijn zwerftochten over de zeven zeeën ook deze landen hebben laten bezoeken.
 

Drankzucht
Degenen die de oorsprong menen te moeten afleiden van ' fles', omdat de inwoners, zowel mannen als vrouwen ' zeer geneigd zouden zijn geweest zijn om de zorgen des leevens door eenen drank te verdrijven' kunnen evenmin serieus worden genomen.

OORSPRONG NAAMGEVING VLISSINGEN VOLGENS HAN KAMERMANS

In diverse emails en telefonaten heb ik inzake een logische verklaring voor de plaatsnaam Vlissingen sinds begin maart 2008 contact gezocht met de gemeente Vlissingen resp. met de heer A. Meerman, gemeentearchivaris van Vlissingen. Dit omdat de 5 (!) mogelijkheden, die op de website van de gemeente Vlissingen  genoemd werden, mij weinig steekhoudend leken - alleen het verhaal van Willebrordus is als legende een leuk item.

De heer Meerman toonde zich ontvankelijk voor mijn theorie en heeft deze als zodanig op de website www.gemeentearchiefvlissingen.nl/geschiedenislokaal.html    gezet – waar ik toch wel trots op ben. Mijn verklaring voor de plaatsnaam Vlissingen is als volgt:

Zoals bijvoorbeeld uit het begrip “Gouden Vlies” blijkt, gaat het hier om een omschrijving van het woord "vlies" als schapen- resp. ramvacht.

En in het Etymologisch Woordenboek (de Vries/de Tollenaere) heet het voor "vlies" o.a.:

“Mnl vlies, vlüs, schapenvacht, opbrengst van het land (pluk) flies (ne flieece), vlius. vliess, harig vel (Duits "flauschig) enz”.

Hieruit kan door verbastering heel eenvoudig het woorddeel vlis, evtl ook flis (vroeger immers ook "Flisinge") zijn geworden.

Ook de ending "ingen" treffen we overal aan, zo bijv. in Scheveningen, Kruiningen, Vlaardingen, Wageningen  enz en het Etymologisch Woordenboek zegt hiertoe: “mnl inc, achterv. van patronymica van persoonsnamen bijv. Karolingen”.

In "A historical Geography of France" (Paul Claval enz) lezen we hiertoe het volgende:

"the most interesting section of the purely Germanic lay of names is that which includes names derived from the collective suffix -ing, -ingen or variants denoting the group of people in the entourage of the important figure after whom the estate is named. This suffix has a variants of dialect endings: -ange, -enge in Lorraine, , -ens, -ans in France-Comte, -ingue in Flanders”.

Hier is dus gelijk de verklaring voor de Vlissingse benaming Flessingue in het Frans. En wat dus helemaal niets te doen heeft met ”fles” in verbinding met drankzucht of zo. Het heeft mij in vroegere jaren altijd buitengewoon geërgerd, dat de gemeente Vlissingen op haar website deze “fles”-associatie een plaats gegeven heeft. Hierbij spelen ook persoonlijke en familiaire redenen een rol.

Vlissingen kan dus genoemd zijn naar "the group of people in the entourage of the important figure after whom the estate is named", dwz naar de "aanvoerder" er van,  dus een patroniem of beroepsnaam.  Het is in deze samenhang echter wel juister, eerst van "toponiem" te spreken (dus van Vlesse resp. Flessche als een gebied of plaats waar schaappsteelt wordt bedreven resp. als het water erdoor of ernaast) en dan pas van "patroniem" (dus van personen (of de personengroep) die daar schapenhuiden produceren.  Er bestaan overigens nog steeds zulke geschlachten als van der Vlis,  van der Vlies , van der Flis enz. En in het Duits heet het in deze betekenis: "das Vlies = zusammenhängende Masse der abgeschorenen Wollmasse des Schafes". Zo ook in het Engels met "fleece".I

In deze zin is het dus ook foutief de Engelse schrijfwijze Flushing te duiden als stroming - dat heeft daar niets mee te doen: Flush is een verbastering van vlis, flis als "bedekking" en kan in het Engels ook deze duiding krijgen (. blozen, rood worden....). Bij het pokeren heet het overigens  “Royal Flush” in de betekenis van “sterkste (bedekte) hand”

In een email aan de heer Meerman heb ik met betrekking tot de tweede naamgevingstheorie zijdens de heer Puylaert uit Gent hiertoe nog uiteengezet:

“Ik denk echter als eerste positiebepaling, dat het toch wel relatief gewaagd is de zeer "late" vermelding van Vlissingen (dus pas in een oorkonde uit 1247) als basis daarvoor te nemen dat de ending "ingen" in de plaatsnaam Vlissingen daarom niet als toponiem maar als hydroniem dient te worden beschouwd. 

 Hiertoe verwijs ik overigens ook naar een Duitse Wikipedia-website, die te vinden is onder Google-zoekbegrip "Orte auf -ingen" - de daarin genoemde Duitse "ingen"-plaatsnamen worden alleen als toponiemen aangezien (het woord "hydroniem" is daarin niet te vinden). En omdat de "Lage Landen" tot 1648 immers deel uitmaakten van het  "Heilige Römische Reich Deutscher Nation" zie ik er meer zin in de "ingen"-problematik in een groter geheel samen met onze Oosterburen te zien.

Verder heb ik er ook moeilijkheden mee de benaming de Flessche resp. de Vlesse voor een (binnen-)water resp. kreek als oorzakelijk voor het ontstaan van de benaming (Oud-)Vlissingen. (hoofdstuk twee) te zien. Want dan komt min of meer automatisch de vraag op: "waar gaat de benaming Flessche resp. Vlesse dan weer op terug"?

En met deze vraagstelling landen we met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid toch weer bij mijn "vlies/fleece/schaapsvacht"-theorie in samenhang met de in vroeger tijden aan de hele "Vlaamse" kust bedreven schaapsteelt. Flessche resp. Vlesse dus weer als toponiem teruggaande op een gebied waar (nomadisch) schapenteelt werd bedreven (en pas later op een plaats daarin overgaand). 

 En denkt U in deze samenhang ook eens aan het Noorse plaatsje Flisingen - want dan zijn we weer bij de Vikingers, die eventueel "Flessche/Vlesse" meegebracht hebben in de (woord-)betekenis van "schaapshuid".

Navolgend nog enige aantekeningen inzake het Noorse plaatsje Flisingen uit de website:

http://www.laengengrad-breitengrad.de/gps-koordinaten-von-litle-flisingen

Wapen van Zeeland